کنڊ جو بحران، ذميوارن خلاف قانوني ڪارروائي ڪئي وڃي.؟

غلام مصطفيٰ جمالي

هن وقت، کنڊ (کنڊ) پاڪستاني عوام جو سڀ کان وڌيڪ ۽ اهم مسئلو بڻجي چڪو آهي،ڏسجي ته پورِي ۾ صرف اهڙا ٻه موضوع بحث هيٺ آهن هڪ جو پاڻي ۽ ٻيو کنڊ.باقي سياسي ڄونڊا پٽ تي هڪ پاسي رکو ته اهو بحث اهو نئون ناهي ۽ نه ئي اهو موَضع آخري آهي پاڪستان ۾ سياسي ڄونڊا پٽ ٿيندي رهندي آهي سياسي جماعتون هڪ ٻئي جا پول پڌرا ڪنديون رهنديون آهن ۽ سياسي ڏندا ڪشي ۾ نقصان ويچاري عوام جو ٿيندي آهي برحال پاڻ منهنجي موضع جي طرف اچون هن پوري کنڊ جي بحران سڄي عوامي وايو منڊل کي تبديل ڪري ڇڏيو آهي.کنڊ جي خريداري عوام جي پريشان ڪري ڇڏيو آهي ۽ کنڊ روز مره جي شين ۾ اها واحد شي آهي جنهن کان سواءِ انسان رهي نه ٿو سگهي انڪري کنڊ جي بحران سبب عوام پريشان آهي ۽ اسان حڪمرانن کي اپيل ڪريون ٿا ته کنڊ جي خريداري کي ماڻهن لاءِ بار نه بڻايو وڃي.ڳالهه ڪنداسين ته 2024 ۾ ست لک پنجاهه هزار ميٽرڪ ٽن کنڊ برآمد ڪئي وئي. پهرين هڪ لک پنجاهه هزار ميٽرڪ ٽن، پوءِ هڪ لک پنجاهه هزار ميٽرڪ ٽن، ۽ بعد ۾ پنج لک ميٽرڪ ٽن پڻ برآمد ڪئي وئي. 11 آڪٽوبر 2024 تي باقاعده ڪابينا اجلاس ۾ منظوري حاصل ڪئي وئي. 12 آڪٽوبر 2024 تي، صنعت ۽ پيداوار واري وفاقي وزارت کنڊ جي برآمد تي هڪ سرڪيولر جاري ڪيو. اهڙي برآمدي واري تيز رفتار پنهنجي جاءِ تي معنيٰ خيز هئي، پر سرڪيولر جي پيراگراف نمبر ٻه ۾ واضح طور تي چيو ويو آهي ته پاڪستان شوگر ملز ايسوسيئيشن يقين ڏياريو آهي ته کنڊ جي ايڪس مل قيمت 140 رپين کان مٿي نه ويندي.ڪابينا جي اجلاس ۾، پنجاب جي 64 سيڪڙو، سنڌ جي 30 سيڪڙو ۽ خيبرپختونخواهه جي 6 سيڪڙو کي برآمد ڪوٽا الاٽ ڪيو ويو. کنڊ برآمد ڪرڻ لاءِ 90 ڏينهن جو عرصو مقرر ڪيو ويو. ظاهري طور تي، ڪابينا جي اجلاس جو فيصلو صحيح هو، ڇاڪاڻ ته کنڊ جي ڪرشنگ سيزن نومبر ۾ شروع ٿئي ٿو. آڪٽوبر ۾، کنڊ جو اسٽاڪ وڌيڪ نظر اچي ٿو. اضافي کنڊ برآمد ڪئي وئي ڪابينا اهو به فيصلو ڪيو ته کنڊ جي طلب ۽ رسد جو هر هفتي جائزو ورتو ويندو. حيرت انگيز طور تي، پاڪستان ۾ گذريل سال آڪٽوبر تائين 750,000 ميٽرڪ ٽن اضافي کنڊ هئي. نئين کنڊ جي پيداوار پڻ نومبر 2024 ۾ شروع ٿي. پر 25 جولاءِ ۾ کنڊ جو بحران پيدا ٿيو آهي.ان وقت پاڪستان جي حڪومت 500,000 ميٽرڪ ٽن کنڊ درآمد ڪرڻ جو فيصلو ڪري رهي آهي.انڪري هڪ پاڪستاني جو اهو ساڳيو سوال آهي کنڊ کي ان وقت ڇو ڪون برآمد ڪيو ويو ۽ هاڻي ان کي درآمد ڪيو پيو وڃي؟ ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته ڇا واقعي کنڊ جو بحران آهي يا اهو ڄاڻي واڻي ڪري پيدا ڪيو پيو وڃي. جيڪڏهن اهو جان بوجھ ڪري پيدا پيو وڃي ته ڇا کنڊ درآمد ڪرڻ سان ضرورت پوري ٿيندي؟ ۽ ذخيره اندوزن هڪ ڀيرو ٻيهر آڪٽوبر 2025 ۾ کنڊ جي برآمد جي منظوري ڏئي عوام ۽ حڪمرانن کي بيوقوف بڻايو آهي. گذريل سال پاڪستان شوگر ملز ايسوسيئيشن برآمد کان اڳ يقين ڏياريو هو ته کنڊ جي ايڪس مل قيمت ڪڏهن به 140 رپين کان وڌيڪ نه ٿيندي. ان جو به جائزو وٺڻ جي ضرورت آهي. آڪٽوبر 2024 ۾ کنڊ برآمد ڪئي وئي هئي. ان وقت نئون سيزن 24 نومبر تي شروع ٿي رهيو هو. جيڪڏهن نئين سيزن جي کنڊ برآمد نه ڪئي وڃي، ڇاڪاڻ ته 90 ڏينهن جي وقت جي حد هئي، ته کنڊ جي بحران جي ذميوارن خلاف قانوني ڪارروائي ڪئي وڃي. هن وقت کنڊ جو بحران شدت سان جاري آهي. ڪمند ڪمشنر کنڊ جي ايڪس مل قيمت 165 رپيا في ڪلوگرام مقرر ڪئي آهي، ۽ پرچون قيمت 173 رپيا آهي. جولاءِ کان آڪٽوبر تائين، کنڊ جي قيمت هر مهيني ٻه رپيا وڌندي ۽ آڪٽوبر ۾، کنڊ جي ايڪس مل قيمت مارڪيٽ ۾ 171 رپيا ۽ 179 رپيا هوندي. جڏهن ته گذريل مهيني ۾ ئي اهو لاڳو نه ٿي رهيو هو. کنڊ جي کوٽ جي ڪري، وڏي قيمت تي وڪرو ڪرڻ جو عمل جاري آهي. ان دوران، وڏن دڪانن مان کنڊ غائب آهي ڇاڪاڻ ته اهي ڊي سي ريٽ مطابق وڪرو ڪندا آهن. انهن کي 165 رپيا نه ملي رهيا آهن. اهي ان کي 173 رپين ۾ ڪيئن وڪرو ڪندا؟ دڪاندار ان کي 190 کان 200 رپيا في ڪلوگرام ۾ وڪرو ڪري رهيا آهن. صوبائي حڪومتن طرفان وڌيڪ قيمت تي کنڊ وڪرو ڪندڙن خلاف سخت ڪارروائي جو اعلان ڪيو ويو آهي، ۽ ان جي تحت ڪيس ۽ جرمانا داخل ڪيا پيا وڃن. ان جو پڻ جائزو وٺڻ گهرجي. دڪاندار ڪهڙي قيمت تي کنڊ حاصل ڪري رهيا آهن ۽ ڪهڙي قيمت تي وڪرو ڪري رهيا آهن؟ جيڪڏهن وڏين منڊين ۾ کنڊ جي قيمت مستحڪم ٿي ويندي ته ننڍا دڪاندار ان کي حڪومت پاران مقرر ڪيل اگهن تي وڪرو ڪري سگهندا. ٻئي طرف، حڪومت جي ڪارواين کي نظر ۾ رکندي، سينٽرل گروسري مرچنٽس ايسوسيئيشن هڪ بيان جاري ڪيو آهي جنهن ۾ کنڊ جي بليڪ خريد ۽ وڪري تي پابندي لڳائي وئي آهي. کنڊ جو بحران حل نه ٿي رهيو آهي. جيڪڏهن درآمد ڪرڻ ضروري آهي ته فوري طور تي قدم کنيا وڃن. معيار جو جائزو وٺڻ به ضروري هوندو. ڪجهه سال اڳ، کنڊ درآمد ڪئي وئي هئي، ۽ ان تي ڪيترائي اعتراض هئا. کنڊ ٺيڪ آهي، ان جي مٺاس گهٽ آهي، ۽ هڪ چمچ جي بدران ٽي چمچا استعمال ڪيا ويندا آهن. پاڪستان جي عوام جون اميدون، هميشه وانگر، اسلامي جمهوريه پاڪستان جي وزيراعظم شهباز شريف سان جڙيل آهن. هن کي ان معاملي جو نوٽيس وٺڻ گهرجي، ۽ جاچ ڪرڻ گهرجي، ذميوارن خلاف سخت ڪارروائي ڪرڻ گهرجي، ۽ کنڊ جي بحران جو فوري ۽ مستقل حل ڳولڻ گهرجي